ÖZET:
İbraz edilmemiş bir çekten doğan alacak için başlatılan icra takibine yapılan itirazın iptali talebiyle açılan davada, mahkeme önemli bir usul kuralını hatırlattı. ⚖️
📌 Her ne kadar davalı tarafın tacir olduğu ticari defterlerden anlaşılabiliyorsa da, davacının tacir olup olmadığı ya da basit usulde vergilendirilen bir esnaf mı olduğu hususu dosya kapsamından net olarak anlaşılamamaktadır.
📂 Bu gibi durumlarda mahkeme, vergi dairesi, esnaf ve sanatkarlar odası ile ticaret sicil müdürlüğünden araştırma yaparak davacının ticari faaliyetinin kapsamını netleştirmelidir.
🔍 Eğer davacının tacir olduğu veya işletmesinin esnaf faaliyetini aştığı tespit edilirse, Asliye Ticaret Mahkemesi görevli kabul edilerek davanın esası incelenmelidir. Aksi takdirde görev Asliye Hukuk Mahkemesi’ne ait olacaktır.
⚠️ Davanın türü ve tarafların sıfatı, görevli mahkemeyi belirlemede kritik rol oynamaktadır. Usule ilişkin bu tür ayrıntılar, yargılamanın sağlıklı yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
ERZURUM BAM
3. HUKUK DAİRESİ
Esas : 2023/546
Karar : 2025/265
Tarih : 20.02.2025
DAVA:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Müvekkilinin akaryakıt nakliye işi ile iştigal ettiğini, davalı tarafın işletmecisi olduğu ...Petrol Ürünleri isimli şahıs firmasının nakliye işlerini taşeron olarak yapan müvekkile davalı taraf yapmış olduğu işlerin bedeli olarak ... Erzurum Şubesine ait olan 22/.../2016 tarihli 15.000,00 TL bedelli, 20/.../2016 tarihli 15.000,00 TL bedelli, 20/.../2016 tarihli 13.000,00 TL bedelli toplam 43.000,00 TL bedelli üç adet çek verildiğini, verilen çekler bahse konu bankanın BDDK tarafından kapatılması nedeniyle tahsile verilemediği ve arkasının yazdırılamadığı, bunun üzerine davalı taraftan alacağı tahsil etmek amacıyla Erzurum .. İcra Dairesinin 2016/... Esas sayılı dosyasında icra takibi başlatıldığını, ancak davalı tarafın itirazı üzerine takibin durduğunu, bu nedenlerle davalı borçlunun icra takibine yaptığı itirazın iptaline, davalının takip konusu alacağın % 20 'sinden az olmamak üzere tazminata mahkum edilmesini talep ve dava etmiştir.
CEVAP:
Davalı cevap dilekçesi sunmamıştır.
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI:
Mahkemece yapılan yargılama sonunda;" Tüm dosya kapsamından; Davacı tarafça müvekkilin akaryakıt nakil işi ile iştigal etmesinden dolayı ...Petrol Ürünleri isimli şahıs firmasının nakliye işlerini taşeron olarak yapan müvekkile davalı taraf yapmış olduğu işlerin bedeli olarak ... Erzurum Şubesine ait olan 43.000,00 TL bedelli üç adet çek verildiğini, verilen çekler bahse konu bankanın BDDK tarafından kapatılması nedeniyle tahsile verilemediği ve arkasının yazdırılamadığı, bunun üzerine davalı taraftan alacağı tahsil etmek amacıyla Erzurum ... İcra Dairesinin 2016/... Esas sayılı dosyasında icra takibi başlatıldığı, ancak davalı tarafın itirazı üzerine duran takibe yönelik itirazın iptali davası açıldığı, bilirkişiden alınan 02/05/2018 tarihli rapor içeriğinde belirtildiği üzere davacının alacaklı olup olmadığının tespiti amacıyla davalının 2016 yılına ilişkin ticari defterleri incelendiğinde sözü edilen çeklerin işlenmemiş olduğu, aynı yıl içerisinde oluşturulan kayıtların muhasebe fişleri incelendiğinde herhangi bir ticari faaliyetinin olmadığı görülmüş, davacı tarafça sözü edilen hizmetin davalıya sunulduğu ispat edilememiş olduğundan, gerekçesiyle davanın reddine karar vermiştir.
İSTİNAF NEDENLERİ:
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; dosyada alınan bilirkişi raporunun hüküm kurmaya elverişli olmayıp eksik inceleme ile tanzim edildiğini, raporda sadece davalı yanın ticari defterlerinin esas alınıp taraflarınca sunulan hiç bir belgenin incelenmediğini, talepleri doğrultusunda araştırma yapılmadığını, ekte sundukları teslim tutanaklarından ve faturalardan da görüleceği üzere taraflar arasında ticari ilişkinin mevcut olduğunu, sunmuş oldukları fatura ve teslim tutanakları doğrultusunda alacaklı olduklarının sabit olduğunu, belirterek kararın kaldırılması istemiyle istinaf kanun yoluna başvurmuştur.
DELİLLERİN TARTIŞILMASI, HUKUKİ SEBEP VE GEREKÇE:
Dava, ibraz edilmemiş çekten kaynaklanan alacağın tahsili amacıyla girişilen icra takibine vaki itirazın iptali istemine ilişkindir.
İstinaf kanun yolu başvurusuna konu edilen karar hakkında; 6100 sayılı HMK'nın 355. maddesindeki düzenleme gereğince, istinaf dilekçesinde belirtilen nedenler ve kamu düzenine aykırılık bulunup bulunmadığı hususlarıyla sınırlı olarak inceleme yapılmıştır.
Öncelikle, mahkemenin görevi kamu düzenine ilişkin olup, yargılamanın her aşamasında resen gözetilmesi gerekir. Dosyaya arasına alınan bilgi ve belgelere göre, davalının tacir olduğu sunulan ticari defterlerden anlaşılmasına karşın, davacının tacir olup olmadığı veya basit usule tabi vergilendirmeye tabi olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Bu durumda, davacının tacir olup olmadığının tespiti amacıyla mahkemece, vergi dairesinden, esnaf ve sanatkarlar odasından ve ilgili ticaret sicil müdürlüğünden araştırma yapılarak davacının tacir olduğunun veya işletme faaliyetinin esnaf faaliyetini aştığının anlaşılması durumunda işin esasına girilerek yargılama yapılması, aksi halde somut dava yönünden Asliye Hukuk Mahkemesinin görevli olacağı değerlendirilerek görevsizlik karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi yerinde görülmemiştir.
Kabule göre de, Erzurum ... İcra Müdürlüğü'nün 2016/... Esas sayılı takip dosyasında; ... Katılım Bankası A.Ş.'ye ait 22/.../2016 tarihli, 15.000,00 TL bedelli, 20/.../2016 tarihli, 13.000,00 TL bedelli, 20/.../2016 tarihli, 15.000,00 TL bedelli, keşidecisi davalı, lehdarı davacı olan üç adet çeke dayalı olarak takip başlatıldığı, davacı tarafından bankanın kapatılması nedeniyle çeklerin ibraz edilmediğinin iddia edildiği, çekin süresinde bankaya ibraz edilmemesi halinde kambiyo hukukundan kaynaklanan haklar yitirilir ise de, arada temel ilişki varsa çekin yazılı delil başlangıcı olarak kabul edilerek, alacağın varlığının tanık dahil her türlü delille ispatlanabileceği (Bknz.Y.19.H.D.,2016/12562 E.- 2018/1615 K.), somut olayda, usulüne uygun tutulup tutulmadığı tespit edilmeyen davalının yevmiye defterlerinin incelenerek yukarıda yazılı gerekçe ile davanın reddine karar verildiği, davacı tarafından sunulan evraklar yönünden bir inceleme ve değerlendirme yapılmadığı, eksik inceleme ile karar verildiği anlaşıldığından davacı vekilinin istinaf talebinin yerinde olduğu anlaşılmıştır.
Açıklanan bu nedenlerle davacı vekilinin istinaf isteminin kabulü ile mahkemece verilen kararın HMK'nın 355, 353/(1)-a-6. maddeleri uyarınca, kaldırılmasına dair aşağıda belirtilen şekilde karar verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle;
Davacı vekilinin istinaf kanun yolu başvurusunun KABULÜ ile, mahkemece verilen hükmün HMK’nın 353/(1)-a-6. maddesi uyarınca KALDIRILMASINA,
Dava dosyasının HMK’nın 353/(1)-a maddesi uyarınca davanın yeniden görülmesi için mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,
Kararın kaldırılması nedeniyle başvuru sırasında alınan peşin karar harcının başvuru sahiplerine iadesine,
İstinaf aşamasında yapılan yargılama giderinin İlk Derece Mahkemesinde verilecek yeni kararda dikkate alınmasına,
İstinaf incelemesi duruşmalı yapılmadığından vekalet ücreti takdirine yer olmadığına,
Kararın taraflara tebliği, harç ve gider avansı iadesine ilişkin işlemlerin yerel mahkemesince yerine getirilmesine,
Dair, dosya üzerinde yapılan inceleme sonunda oybirliğiyle HMK'nun 353/1-a maddesi gereğince kesin olmak üzere .... tarihinde oy birliğiyle karar verildi.